Trong buổi tiếp kiến chung ngày 20 tháng 11 năm 2024, Đức cố Giáo hoàng Phanxicô đã công bố kế hoạch tuyên thánh cho hai chân phước trẻ tuổi: Carlo Acutis và Pier Giorgio Frassati, vào hai thời điểm khác nhau trong Năm Thánh 2025. Theo dự kiến, lễ phong thánh cho Chân phước Pier Giorgio Frassati, một thành viên của Huynh đoàn giáo dân Đa Minh sẽ được tổ chức trong dịp Ngày Giới trẻ Thế giới, từ ngày 28 tháng 07 đến ngày 03 tháng 08 năm 2025. Trong khi đó, lễ tuyên thánh cho Chân phước Carlo Acutis – thiếu niên được biết đến như “tông đồ của Internet” được ấn định vào ngày 27 tháng 04 năm 2025, tức Chúa Nhật II Phục Sinh, cũng là Chúa Nhật Lòng Thương Xót. Tuy nhiên, do việc từ trần của Đức Giáo hoàng Phanxicô (ngày 21 tháng 04 năm 2025), Thánh lễ và Nghi thức Phong thánh cho Chân phước Carlo Acutis trong khuôn khổ Năm Thánh dành cho Thanh thiếu niên, đã tạm thời bị hoãn.

Sau một thời gian chờ đợi, vào ngày 7 tháng 9, Đức Tân Giáo hoàng Lêô XIV tiếp nối kế hoạch mục vụ còn dang dở của vị tiền nhiệm, qua việc tôn phong hiển thánh cho Carlo Acutis – người sẽ trở thành vị thánh đầu tiên của thiên niên kỷ mới cùng với Pier Giorigio Frassati.

Có phải Carlo Acutis là vị thánh trẻ tuổi nhất không? Bao nhiêu tuổi mới làm thánh được? Và con đường nên thánh của Carlo có gì khác biệt?

Những câu hỏi vừa rồi có thể tìm thấy giải đáp trong tông huấn Christus Vivit của Đức cố Giáo hoàng Phanxicô, được công bố ngày 25 tháng 03 năm 2019, ở các số 49 đến 63 (Anrê Phú Yên được nhắc đến ở 54); cách riêng các số 104-107 được dành cho Carlo, lúc ấy mới chỉ là Tôi tớ Chúa (hoặc đáng kính) chứ chưa phải là chân phúc.

Có phải Carlo Acutis là trẻ tuổi nhất? Có thánh nào trẻ hơn nữa không?

Để trả lời câu hỏi này, thiết tưởng cần phải phân biệt nhiều loại thánh. Dưới một khía cạnh nào đó, tất cả các Kitô hữu đều là những vị thánh, bởi vì họ được thánh hoá nhờ Bí tích Thánh tẩy. Đó là lý do vì sao trong các lá thư, thánh Phaolô đã chào thăm các tín hữu như là “các thánh”. Nếu hiểu theo nghĩa này, tất cả các thiếu nhi đáng gọi là thánh, bởi vì các em giữ được tâm hồn trong sạch, chưa làm hoen ố tấm áo rửa tội. Tuy nhiên, thường từ ngữ “thánh” được dành cho những tín hữu nào đã tiếp nhận ân sủng của Chúa và đáp trả cách ý thức qua việc thực hành các nhân đức một cách phi thường. Hiểu theo nghĩa này, truyền thống Giáo hội đòi hỏi một hạn tuổi nào đó, chứ các em nhi đồng ngây thơ trong trắng chưa được gọi là các thánh.

Một câu hỏi được đặt ra là: cần phải được mấy tuổi mới làm thánh được?

Không biết có bao nhiêu người đã nghĩ tới câu hỏi ấy. Trên thực tế, vấn nạn ấy được nêu lên tại Bộ Phong thánh ở Rôma. Vấn nạn ấy có tính cách tiên quyết, bởi vì giả như người ta ấn định rằng số tuổi tối thiểu để làm thánh, tựa như 18 tuổi như dân luật đã ấn định để thi hành quyền lợi công dân, thì tất nhiên sẽ là không ai có quyền nạp hồ sơ phong thánh cho những người dưới tuổi đó. Và trường hợp của Carlo Acutis, qua đời năm 15 tuổi (1991-2006) cũng không ngoại lệ!

Tại sao phải đặt ra vấn nạn như vậy cho rắc rối thêm cuộc đời?

Quả thực là những vấn nạn có thể làm cuộc đời thêm rắc rối; thế nhưng chúng cũng có thể giúp làm cho vấn đề thêm sáng tỏ hơn. Trong câu chuyện mà chúng ta đang bàn, thì vấn đề như thế này: thế nào là nên thánh? Một khái niệm đơn giản hơn cả về thánh nhân tức là sự trưởng thành về đường thiêng liêng. Nhưng thử hỏi có thể nói đến sự trưởng thành mà không ấn định một số hạn tuổi tối thiểu hay không? Có thể nào một em bé năm ba tuổi, tuy rằng tâm hồn ngây thơ trong trắng, được coi như là trưởng thành hay không? Chính vì vậy mà người ta cảm thấy cần phải xác định một mức tuổi tối thiểu. Hơn thế nữa, tiêu chuẩn sử dụng trong các vụ án phong thánh là sự “thực hành các nhân đức đến mức độ anh hùng”. Dĩ nhiên lịch sử mọi nơi mọi thời có những tấm gương của các “anh hùng tí hon”. Nhưng để khỏi rơi vào cảnh “anh hùng rơm” (chỉ hăng hái bồng bột chốc lát rồi xẹp), thần học đòi hỏi rằng để việc thực hành các nhân đức nói được là đã đạt tới mức độ anh hùng, thì cần có yếu tố thời gian để chứng tỏ tính chất bền bỉ của nó; nói khác đi tính chất anh hùng cần được biểu lộ qua việc thực hành các nhân đức một thời gian dài.

Nói như thế có nghĩa là phải loại các em bé ra khỏi vòng các anh hùng, vì chưa đủ thời gian để kiểm chứng tính cách bền bỉ can trường của việc thực hành các nhân đức hay sao?

Đúng như vậy. Giả như người ta giả thiết rằng cần phải chứng tỏ việc thi hành các nhân đức trong vòng 10 năm, thì tối thiểu muốn làm thánh thì phải chờ tới 15, 16 tuổi, bởi vì chưa có thể nói tới hành vi nhân đức của các em bé trước khi bắt đầu 4 – 5 tuổi. Tuy nhiên nãy giờ chúng ta mới nghe lập luận từ một phía, bây giờ chúng ta hãy nghe lập luận của phía bên kia. Trước hết là khái niệm anh hùng. Quan niệm bình dân chấp nhận có những anh hùng tí hon, tại sao Giáo hội không thể chấp nhận các thánh tí hon được. Mức độ anh hùng có tính cách tương đối theo khả năng sức lực của từng lứa tuổi, chứ đâu thể xét cách tuyệt đối, bắt buộc ai cũng phải vào hang hùm xé miệng cọp được! Đi sâu hơn vào vấn đề phong thánh, người ta đòi hỏi phải phân tích kỹ lưỡng hơn khái niệm “thánh thiện là gì”? Và câu trả lời có thể tóm tắt như sau: “sự thánh thiện hệ tại việc thuận tuân theo ý Chúa qua việc bền bỉ chu toàn bổn phận của bậc mình”. Và ai trung thành với bổn phận của mình ngày này qua ngày khác, năm này qua năm khác, thì phải coi đó là thánh thiện, anh hùng rồi. Hơn thế nữa, trong khái niệm về sự thánh thiện, chúng ta đừng nên quên tác động của ơn thánh Chúa: chính ơn thánh đã biến đổi, canh tân con người nên thánh thiện. Nói khác đi, trong chân dung của một thánh nhân, chúng ta có thể ví tác động của ơn thánh như tấm vải lụa, mầu sắc, và với chính nhà hoạ sĩ; còn cố gắng của đương sự ví được như cái bút lông sẵn sàng để cho hoạ sĩ nắn nót.

Nãy giờ chúng ta nghe lập luận của các nhà thần học. Bây giờ đi vào thực tế: cần bao nhiêu tuổi mới làm thánh được?

Trong những thế kỷ đầu có những vị thánh tử đạo tục truyền là trẻ, tỉ như Tarcisio, một cậu bé giúp lễ; Inê (Agnès) tục truyền còn là cô bé. Vào thời đại của chúng ta thì có Maria Goretti, 12 tuổi, thà chết chứ không thà lỗi đức trinh khiết. Nhưng điều đáng để ý là trong hai thế kỷ XIX và XX, Giáo Hội đã đặt lên bàn thờ nhiều bạn trẻ không phải là tử đạo. Trong những thế kỷ trước đây, những trường hợp này tương đối là hiếm, thí dụ như vào năm 1726, đức Bênêđictô XIII đã phong hiển thánh cho Stanislaus Kotska, tu sĩ dòng Tên người Ba-lan qua đời năm 1568 lúc 18 tuổi rưỡi; 1 thế kỷ sau, vào năm 1826 đức Lêô XII phê chuẩn việc tôn kinh chân phước dành cho Imelda Lambertini, dòng Đaminh, qua đời năm 1333; kế đó vào năm 1906, đức Piô X đặt làm bổn mạng các trẻ em rước lễ lần đầu vì theo tục truyền chị ta qua đời lúc 13 tuổi sau khi được rước lễ lần đầu cách lạ lùng. Nhưng con số các thánh trẻ tăng vọt lên trong thế kỷ XX. Ngoài Têrêsa Lisieux quen gọi là Têrêsa Hài đồng Giêsu, một nữ tu dòng kín 24 tuổi, ta có thể kể đến Dominico Savio, một đệ tử đầu tiên của thánh Gioan Bosco, qua đời năm 1857 khi mới được 14 tuổi. Chính đức Piô XII đã phong chân phước năm 1950 và hiển thánh năm 1954. Cũng trong gia đình Bosco, ta có thể nhắc tới Laura Vicuna, qua đời năm 1904 lúc 12 tuổi, và được phong chân phước năm 1988. Hai nhân vật có lẽ quen thuộc với chúng ta hơn cả là Phanxicô Marto (10 tuổi rưỡi) và Giacinta (non 10 tuổi) – hai anh em được thấy Đức Mẹ hiện ra tại Fatima. Các em đã được phong chân phước ngày 13/5/2000 bởi Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II và được phong thánh ngày 13/05/2017 bởi Đức cố Giáo hoàng Phanxicô. Tuy nhiên, nếu muốn xét tới mức độ kỷ lục thì phải nhắc tới Anonietta Meo, sinh ngày 15 tháng 12 năm 1930 và qua đời ngày 3/7/1937, 6 tuổi rưỡi, sau khi bị cắt một chân vì ung thư. Hồ sơ phong thánh đã bắt đầu từ 1975. Dĩ nhiên còn nhiều hồ sơ khác nữa tại bộ Phong thánh của những bạn trẻ từ 7 tới 18 tuổi, mà chúng ta không muốn dài dòng ở đây.

Nói tóm lại, phải làm gì để được nên thánh?

Ngôn ngữ chuyên môn của Bộ phong thánh là “thực hành nhân đức đến mức độ anh hùng”. Thế nào là một nhân đức anh hùng? Ngoài tính cách khó khăn đòi hỏi một sức lực phi thường, như chúng ta thường hiểu hai tiếng “anh hùng”, thần học còn đòi hỏi: tình yêu (tức là đức ái) cũng như động lực siêu nhiên thôi thúc thực hành việc đó nữa. Những tiêu chuẩn đó không thể đo lường bằng thước tấc hay trọng lượng được, nhưng phải xét trong điều kiện cụ thể của từng cá nhân. Thánh Tôma Aquinô ví sự trọn hảo như là ly nước đầy: dung lượng của ly lớn và ly nhỏ khác nhau; nhưng điều cần phải xét là nó đầy hay là vơi: một ly nhỏ mà đầy thì đáng quý hơn là một ly lớn mà cạn. Khi xét đến mức độ anh hùng của các thiếu nhi cũng vậy. Không thể đo lường một thời gian lâu dài nơi các em như là nơi người lớn; nhưng phải xét tính cách phi thường so với những đồng bạn cùng trạc tuổi; tỉ như: một sự đau đớn kéo dài, một cố gắng bền bỉ để chu toàn bổn phận. Thêm vào đó, chúng ta cần phải phải xem các em đã ý thức thế nào với tiếng gọi của Thiên Chúa mời gọi nên thánh hơn, đã đáp ứng thế nào với tác động của Chúa Thánh Thần. Một vị thánh như vậy không phải là người lúc nào cũng lên gân gồng bắp thịt cho căng, túc trực chiến đấu; nhưng là một người tận tụy với việc bổn phận hằng ngày, cách vui tươi, bởi vì ý thức rằng những công việc tầm thường đó là biểu hiệu việc đáp lại ơn thánh Chúa. Có lẽ thoạt tiên người đời không thấy dấu hiệu gì khác thường, xét vì tính cách phi thường diễn ra ở thâm cung của nội tâm, khi đương sự cương quyết sẽ không từ chối ơn Chúa, sẵn sàng dốc hết tâm lực để làm đẹp lòng Chúa. Dĩ nhiên từ thái độ nội tâm như vậy, dần dần sẽ phát hiện những dấu hiệu bên ngoài đáng cho đời thán phục: tỉ như sự tận tụy với bổn phận cả những lúc gặp khó khăn; trung thành với lương tâm chứ không chiều theo những dụ dỗ; bình thản chịu đựng những đau khổ bệnh tật; siêng năng trong việc đạo đức; quên mình để lo phục vụ tha nhân, vân vân. Và ơn gọi làm thánh như vậy không phải là độc quyền của một giới nào, một tuổi nào hết. Tất cả đều được kêu gọi nên thánh.

Con đường nên thánh của Carlo Acutis có gì khác biệt?

Như đã đề cập ở trên, ẩn sâu trong một cuộc sống bình thường của những vị thánh trẻ tuổi ta thấy bừng lên một ánh sáng nơi nội tâm, một khao khát đươc kết hợp mật thiết với Chúa Giêsu và được sống đẹp lòng Người. Khác với những vị thánh trẻ tuổi đã được liệt kê, con đường nên thánh của Carlo Acutis nổi bật bởi sự kết hợp giữa đời sống thiêng liêng sâu sắc và khả năng sử dụng công nghệ hiện đại như một phương tiện loan báo Tin Mừng. Không được phúc chịu chết vì đạo như thánh Agnès và Xêxilia lúc 12 tuổi, hay thánh Pancrazio và Vitô lúc 13 tuổi; không là nhân chứng cho sứ điệp của Đức Mẹ trong các cuộc hiện ra như Phanxicô và Giacinta Martô (khoảng 10 tuổi), “nhân đức anh hùng” của Carlo được ghi nhận trong tư cách của một thiếu niên giáo dân sống trong bối cảnh của thời đại chúng ta: học trường bình thường, có sở thích chơi game, làm phim và đam mê lập trình. Tuy nhiên, điều làm nên sự khác biệt là cậu đã để cho cuộc đời mình được “lập trình” theo ý muốn của Chúa qua việc chọn Bí tích Thánh Thể là tâm điểm và là “đường cao tốc đưa dẫn tới thiên đàng”.

Nhân đức anh hùng ấy còn được diễn tả qua sự “thánh hóa” các phương tiện truyền thông kỹ thuật số và mạng Internet trở thành một công cụ để loan báo Tin Mừng. Thay vì từ bỏ công nghệ, Carlo đã “thánh hóa” công nghệ, cậu sử dụng Internet để thực hiện sứ mạng truyền giáo, cụ thể là dự án sưu tầm và thiết kế website về các phép lạ Thánh Thể. Việc làm này không chỉ đòi hỏi khả năng kỹ thuật mà còn thể hiện chiều sâu nội tâm, lòng sùng kính, và ý thức loan báo Tin Mừng qua phương tiện hiện đại. Nhờ đó, Carlo trở thành mẫu gương tiên phong cho một thế hệ thánh nhân mới: sống đức tin trong thế giới số mà không bị thế giới ấy chi phối. Trước tốc độ phát triển như vũ bão của cuộc cách mạng khoa học công nghệ số, sự ra đời của các nền tảng mạng xã hội, đặc biệt là sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo AI, người trẻ hôm nay đang đứng trước những thách đố và chọn lựa. Thiết nghĩ, câu chuyện từ chiếc máy tính cũ của Carlo là một nguồn cảm hứng cho các bạn trẻ đang mất phương hướng trên chính các thiết bị kỹ thuật số của mình tìm được mỏ neo để tái lập trình kế hoạch cuộc đời.

Cuối cùng, đời sống của Carlo thể hiện một linh đạo “bình thường nhưng không tầm thường” qua việc chu toàn bổn phận học hành, yêu thương bạn bè, sống khiêm tốn và vui tươi, đón nhận bệnh tật như một hành trình kết hiệp với Đức Kitô chịu đóng đinh. Chính sự hòa hợp giữa đời sống đời thường và chiều sâu thiêng liêng, giữa công nghệ và Tin Mừng, đã làm nên nét độc đáo trong hành trình nên thánh của cậu. Carlo Acutis là vị thánh của thời đại chúng ta, ngài sống rất gần với những bạn trẻ thuộc thế hệ gen Y, gen Z và gen Alpha, ngài có cùng cảm thức, cùng đam mê, cùng mối bận tâm và cùng chia sẻ những nỗi khắc khoải như những người trẻ hôm nay. Với những điểm chung ấy, một người trẻ giống chúng ta đã làm thánh, còn chúng ta – tại sao không?

Để kết luận, có thể định nghĩa thế nào là một thánh trẻ hay không?

Có thể định nghĩa một thánh trẻ như thế này: “Một người vui tươi trung thành với bổn phận hằng ngày, đương đầu với những khó khăn thử thách, tìm cách hết sức làm điều thiện hảo vì lòng mến Chúa”.

Pier Giorgio Frassati và Carlo Acutis đã trở thành những “vì tinh tú lấp lánh” trên bầu trời của Giáo Hội, chiếu tỏa muôn ngàn ánh sáng rực rỡ nơi dung mạo của một Đức Giêsu đang bước đi cùng với những người trẻ trên bước đường lữ hành của những người hy vọng. Ước mong rằng, tập sách nhỏ mà các bạn đang cầnm trên tay sẽ trở nên một nguồn cảm hứng để các bạn bắt đầu hành trình lữ hành ấy và khởi nên trong lòng các bạn một ước muốn được nên thánh giống như các ngài.

Lm. Giuse Phan Tấn Thành, OP.

Nguồn: daminhvn.net